Những thay đổi lớn trong chính sách thuế và pháp lý, đặc biệt liên quan đến việc điều chỉnh hoặc xóa bỏ mô hình thuế khoán, nhiều hộ kinh doanh cá thể, cửa hàng nhỏ và doanh nghiệp siêu nhỏ đang đối mặt với áp lực từ yêu cầu kê khai, xuất hóa đơn và minh bạch hóa hoạt động kinh doanh.
Từ 1/6/2025 các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm sẽ bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế từ máy tính tiền.
Từ 1/7/2025 chủ hộ kinh doanh có đăng ký hoạt động phải tham gia BHXH bắt buộc.
Từ 1/1/2026 sẽ bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh phải kê khai thuế theo doanh thu thực tế và sổ sách kế toán.
Đó là những thay đổi chính sách khiến nhiều hộ kinh doanh lo lắng.
Nhằm giúp cộng đồng kinh doanh nhỏ nắm bắt sớm các quy định pháp lý mới, hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và lựa chọn được hướng đi phù hợp trong giai đoạn chuyển đổi, ngày 17/6, Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao, Trung tâm BSA phối hợp cùng VCCI TP.HCM tổ chức hội thảo chuyên đề: “Tìm hiểu vấn đề “Lên công ty” và “Thay đổi thuế khoán” các thay đổi về quy định pháp lý và chính sách hỗ trợ, ưu đãi”.
Không phải hộ kinh doanh nào cũng phải lên công ty
Mở đầu hội thảo, bà Nguyễn Cẩm Chi – Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững, MCG Management Consulting, cho biết chúng ta hiện có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh trên cả nước đang hoạt động. Đây là con số rất lớn, 5,2 triệu hộ này tạo nên 8-9 triệu việc làm, đóng góp gần 30% ngân sách nhà nước. “Do đó, đầu tiên, các anh chị phải biết chúng ta đang là những người được nâng niu, vì đóng góp tạo ra việc làm, vì đóng góp thuế và cả vì mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp. Nhưng tôi cũng muốn lưu ý rằng, phía chính phủ, làm luật, phải rà soát hộ kinh doanh đủ quy mô để lên công ty, nhằm đạt mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp. Tức là chúng ta cũng không phải quá lo lắng, bởi không phải tất cả mọi hộ kinh doanh đều phải lên doanh nghiệp” – bà Nguyễn Cẩm Chi nói.
Theo bà Cẩm Chi, qua mười mấy năm hỗ trợ các tiểu thương, hộ kinh doanh cá thể, có nhiều người chia sẻ rằng mình không biết lãi hay lỗ. “Tuy nhiên, đã làm kinh doanh thì luôn phải có sổ sách theo dõi để theo dõi lãi lỗ. Câu chuyện “thuế khoán” sẽ giúp các anh chị có thói quen lập sổ sách và theo dõi lỗ lãi” – bà Cẩm Chi nói.
Đi vào cụ thể, với ngành hàng bán lẻ (các tiệm tạp hóa), theo bà Cẩm Chi không phải hộ kinh doanh bán lẻ nào cũng phù hợp để chuyển đổi lên công ty. Đầu tiên các hộ kinh doanh phải trả lời câu hỏi, muốn gì sau 3-5 năm nữa, muốn tiếp tục là tiệm bán lẻ hay lên chuỗi bán lẻ. Nếu muốn tiếp tục là hộ bán nhỏ lẻ thì không nhất thiết lên công ty, nhưng nếu muốn phát triển thành chuỗi, có thể bỏ hàng cho các đại lý khác thì nhất thiết phải lên công ty.
Tuy nhiên, dù có lên công ty hay không thì tất cả đều phải quan tâm đến truy xuất nguồn gốc hàng hóa đầu vào. Các tiệm bán lẻ phải làm sao để biết nguồn gốc. “Chúng ta biết câu chuyện tiểu thương hàng loạt đóng cửa, không phải vì thuế đâu mà vì nguồn gốc hàng hóa” – bà Cẩm Chi nói.
Khi lắp hóa đơn điện tử, máy tính tiền, người mua hàng sẽ biết mình đang mua hàng có nguồn gốc, và người bán trách nhiệm với hàng hóa bán ra. Ví dụ nếu khách hàng mua một hũ sữa chua nếu, hũ sữa đó có vấn đề thì nhờ hóa đơn, người mua có thể truy trách nhiệm. Do đó, hóa đơn, máy tính tiền còn có ý nghĩa cam kết, lời hứa là hàng có nguồn gốc. “Dù có chuyển lên công ty hay không thì câu chuyện truy xuất nguồn gốc là câu chuyện hàng ngày, hàng giờ. Bây giờ phải chấp nhận tất cả phải truy xuất nguồn gốc. Một cái bàn xuất sang châu Âu người ta scan để biết gỗ này lấy từ nguồn nào. Nếu không có nguồn gốc thì không thể bán hàng” – bà Cẩm Chi nhấn mạnh.
Đối với ngành kinh doanh ăn uống (quán ăn, tiệm phở…) việc truy xuất nguồn gốc càng trở thành vấn đề đáng quan tâm, bởi nguyên liệu đầu vào thường phải trải qua rất nhiều khâu chế biến trước khi thành thành phẩm đến với khách hàng, cũng như tầm quan trọng của chuyện vệ sinh an toàn thực phẩm. “Với ngành ăn uống tôi khuyến khích chuyển đổi lên công ty và khi đó hộ kinh doanh sẽ có nhiều thuận lợi cho việc có được hai giấy phép rất khó xin là giấy vệ sinh an toàn thực phẩm, và phòng cháy chữa cháy” – bà Cẩm Chi nói.
Hội thảo thu hút sự quan tâm của đông đảo hộ kinh doanh, doanh nghiệp. Ảnh: BSA Media.
Tư vấn cụ thể, theo bà Cẩm Chi khi hộ kinh doanh chuyển lên công ty thì có thể lựa chọn nhiều dạng thức như: doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH một thành viên, công ty TNHH hai thành viên trở lên, công ty cổ phần. Tuy nhiên, theo bà Cẩm chi với hộ kinh doanh bán lẻ (tạp hóa) thì nếu chuyển lên công ty thì nên theo mô hình công ty TNHH hai thành viên, bởi nếu làm công ty TNHH một hành viên thì lương của chính mình sẽ không thể tính vào chi phí, còn ở mô hình công ty TNHH hai thành viên trở lên thì có thể tính lương của chính mình vào chi phí.
Đối với hộ kinh doanh ngành ăn uống (hàng ăn, quán phở…) thì nếu chuyển lên công ty thì nên theo mô hình công ty TNHH một thành viên, bởi vì với ngành ăn uống, lương nằm trong phần lãi rồi. Khi ở dạng thức công ty TNHH hai thành viên, với ngành hàng ăn uống có thể gặp nhiều rắc rối khi có thương hiệu và nhiều cổ đông, có thể xảy ra nhiều tranh chấp sau này.
“Không phải ai cũng lên công ty, nhiều trường hợp chúng tôi sẽ tư vấn chuyển từ thuế khoán lên kê khai đã. Nếu muốn vay vốn, ký hợp đồng lao động, mở rộng chuỗi thì chúng tôi sẽ tư vấn lên công ty. Tức là tôi muốn sửa lại hiểu lầm là bắt tất cả hộ kinh doanh cá thể lên công ty là không đúng” – bà Cẩm Chi kết lại.
Tuy nhiên, theo bà Cẩm Chi, nếu có ý định lên công ty thì thời điểm này là thời điểm rất nhiều thuận lợi. Chẳng hạn, theo Luật Thuế Thu nhập Doanh nghiệp (sửa đổi) 2025 (thông qua ngày 14/6/2025, có hiệu lực từ 1/10/2025), thì: Hộ kinh doanh chuyển đổi thành công ty sẽ được miễn thuế TNDN trong 2 năm đầu, sau đó được giảm 50% trong 4 năm tiếp theo. Chưa kể hàng loạt các chính sách hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi số, tư vấn quản lý và đặc biệt là rất nhiều các phần mềm quản lý bán hàng đang miễn phí cho các hộ kinh doanh lên doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp, hộ kinh doanh đặt câu hỏi với các diễn giả tại hội thảo. Ảnh: BSA Media.
Hóa đơn, kê khai không chỉ câu chuyện của thuế
Với tư cách cá nhân, ông Hoàng Xuân Nam – Phó Trưởng phòng Quản lý & Hỗ trợ doanh nghiệp số 4, Chi cục Thuế KV II, chia sẻ, một số cơ sở kinh doanh chưa hiểu thuế là gì. Ở góc độ nhà nước thuế là nguồn thu chủ yếu cho ngân sách. Thuế tồn tại ở mọi quốc gia có nhà nước. Không có thuế thì nhà nước không hoạt động. Gần đây chủ trương của nhà nước là miễn học phí, viện phí thì tiền đâu ra, đó là từ thuế. Nguồn thu chủ yếu cho phát triển đất nước là từ thuế. “Chúng ta hiểu như vậy để cùng chung đóng góp vào sự phát triển đất nước. Việc kê khai nộp thuế không phân biệt doanh nghiệp lớn, nhỏ, cá thể hay hộ kinh doanh nhỏ lẻ, hộ kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, miễn là có kinh doanh phát sinh lợi nhuận thì đều phải kê khai nộp thuế” – ông Hoàng Xuân Nam nói.
Vừa rồi nhiều thông tin báo chí phản ánh nhiều hộ kinh doanh không nhận chuyển khoản chẳng hạn, nhưng hiểu vậy theo ông Nam là sai. Dù chuyển khoản hay nhận tiền mặt thì đều phải kê khai nộp thuế. “Từ Nghị quyết phát triển kinh tế tư nhân, từ quy định bỏ thuế khoán thì chúng ta cố gắng chấp hành việc kê khai nộp thuế” – ông Nam nói.
Ông Hoàng Xuân Nam – Phó Trưởng phòng Quản lý & Hỗ trợ doanh nghiệp số 4, Chi cục Thuế KV II, chia sẻ tại Hội thảo. Ảnh: BSA Media.
Ông Hoàng Xuân Nam cho rằng không thể nói quy định mới về thuế khiến các hộ kinh doanh ngừng kinh doanh, mà có thể từ những nguyên nhân khác, chẳng hạn, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. “Thực tế có thể họ kinh doanh sản phẩm không đảm bảo chất lượng, không có nguồn gốc xuất xứ… chứ không phải vì thay đổi chính sách thuế từ thuế khoán sang kê khai mà hộ kinh doanh ngừng kinh doanh” – ông Nam nhận định.
Theo ông Hoàng Xuân Nam, đầu tiên người mua khi mua hàng cần yêu cầu người bán lập hóa đơn, để biết được nguồn gốc hàng hóa. Đó là cách giúp người bán kê khai và chứng minh nguồn gốc. Hóa đơn chứng từ không chỉ với doanh nghiệp mà hộ kinh doanh cũng cần để chứng minh nguồn gốc xuất xứ. Đó không phải chỉ là vấn đề kê khai thuế mà còn là việc chuẩn hóa nguồn gốc, chất lượng sản phẩm.
“Bán không có hóa đơn, không nhận chuyển khoản tức là chúng ta tự chấp nhận rời cuộc chơi. Nếu muốn tiếp tục kinh doanh, chúng ta phải lập hóa đơn đầy đủ, để đầu tiên, tối về chúng ta ngủ ngon. Vừa qua, hiện tượng chuyển nhượng bất động sản ghi giá thấp, đến lúc nào đó cũng lộ ra, nếu đến mức trốn thuế thì có thể phải xử lý hình sự thì cũng bị xử lý” – ông Hoàng Xuân Nam nói.
Thời gian vừa qua nhiều trường hợp kinh doanh trên sàn thương mại, chuyển tiền qua nhiều tài khoản khác nhau thì cuối cùng cũng bị phát hiện. Việc bán hàng và kê khai đầy đủ, theo ông Nam cũng là cách tạo sự công bằng cho những người bán khác.
Những thay đổi về chính sách thuế hiện đang thu hút được sự quan tâm của các cơ sở kinh doanh. Ảnh: BSA Media.
Theo ông Hoàng Xuân Nam, hộ kinh doanh bây giờ cũng phải tập làm quen với hóa đơn điện tử, không phải hóa đơn giấy nữa. Có ba trường hợp cần lưu ý: Trường hợp xác định được doanh thu bán HH-DV: sử dụng E-inv có mã của cơ quan thuế. Với hộ kinh doanh có quy mô về doanh thu, lao động đáp ứng từ mức cao nhất về tiêu chí của doanh nghiệp siêu nhỏ sử dụng E-inv có mã của cơ quan thuế. Trường hợp hộ kinh doanh có sử dụng máy tính tiền: sử dụng E-inv máy tính tiền có kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.
Máy tính tiền là hệ thống tính tiền bao gồm một hoặc (hệ thống) nhiều thiết bị điện tử được kết hợp với nhau bằng giải pháp CNTT có chức năng chung như: tính tiền, lưu trữ các giao dịch bán hàng, số liệu bán hàng
E-inv khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối chuyển dữ liệu điện tử với CQT (E-inv MTT) là hóa đơn có mã của cơ quan thuế hoặc dữ liệu điện tử để người mua có thể truy xuất, kê khai thông tin E-inv máy tính tiền do tổ chức, cá nhân bán hàng hóa – dịch vụ lập từ hệ thống tính tiền, dữ liệu được chuyển đến CQT theo định dạng được quy định.
Đặc điểm E-in máy tính tiền đó là: Không bắt buộc có chữ ký số; Bản sao chụp E-inv máy tính tiền (hoặc tra thông tin từ Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế về hóa đơn) được xác định là khoản chi có đủ hóa đơn, chứng từ hợp pháp khi xác định nghĩa vụ thuế; Gửi E-inv máy tính tiền cho người mua bằng hình thức điện tử (tin nhắn, thư điện tử và các hình thức khác) hoặc cung cấp đường dẫn hoặc mã QR để người mua tra cứu, tải về.
Ông Hoàng Xuân Nam cho biết, theo quy định, từ 1/6/2025 các trường hợp bắt buộc sử sụng E-inv máy tính tiền gồm bốn nhóm: Hộ kinh doanh khoán thuế có mức doanh thu hằng năm từ 01 tỷ đồng trở lên; Hộ kinh doanh có sử dụng máy tính tiền; Hộ kinh doanh xác định được doanh thu bán hàng hóa dịch vụ; doanh nghiệp có hoạt động bán hàng hóa – dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng như: siêu thị, nhà hàng, khách sạn, dịch vụ vấn tải hành khách, vui chơi, giải trí…
BSA
